ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ, ਭੂਮੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਨਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸੌਖਾ ਢੰਗ ਹੈ।
ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ :-
ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਰਲੀ 6 ਇੰਚ ਸਤਹ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਲਈ ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
1.ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬਣਤਰ– ਇਸ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਨਾਪ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਰੇਤਲੇ, ਭਲ ਅਤੇ ਚੀਕਣੇ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹਵਾਖੋਰੀ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ੀਰਨਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।
2. ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਖਾਰੀ ਅੰਗ- ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਅਤੇ ਖਾਰੇਪਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾ ਖਾਰੀ ਅੰਗ 6.5 ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਠੀਕ ਝਾੜ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਚੂਨਾ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
3. ਜੀਵਕ ਮਾਦਾ- ਜੀਵਕ ਮਾਦੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਨਾੲੀਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ ਵਧਾਈ ਜਾਂ ਘਟਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਕ ਮਾਦੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 0.4 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘੱਟ, 0.40 ਤੋਂ 0.75 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 0.75 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਘੱਟ, ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਧ ਜੀਵਕ ਮਾਦੇ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਤੋਂ ਦਰਮਿਆਨੀ ਹੈ।
4. ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਫਾਸਫੋਰਸ- ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜ ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ੲੇਕੜ ਤੱਕ ਫਾਸਫੋਰਸ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ, 5 ਤੋਂ 9 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਧਮ, 9 ਤੋਂ 20 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ 20 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਸਫੋਰਸ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੱਤ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 2-3 ਸਾਲ ਤੱਕ ਛੱਡੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪਰਖ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਹੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
5. ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪੋਟਾਸ਼- ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਤੱਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਤੱਤ 55 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ, ਨੂੰ ਘਾਟ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੋਖੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਲੂ ਅਤੇ ਗਾਜਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਕੇ ਪੈਸੇ ਬਚਾੲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ - ਐਂਡਰਾਇਡ, ਆਈਫੋਨ