ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਰਮਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ, ਜੋ ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਰਮੇ ਦਾ ਪੌਦਾ ਗਰਮ-ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਸਲਾਨਾ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਪੌਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਹਲਾਤਾਂ ਲਈ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਨਰਮੇ (Gossypium sp.) ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਵਪਾਰਕ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 9 ਮੁੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ 9 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀ ਜਲਵਾਯੂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਰਮਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲ 200 ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦਾ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉਤਪਾਦਨ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 60 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਰਮਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ (ਕੇਵਲ 15.8 ਮਿਲੀਅਨ ਬੇਲਸ) ਹੈ।
ਚੁਗਾਈ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ ਚੁਗਾਈ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁੱਲੇ ਟੀਂਡਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਚੁਗਾਈ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਟੀਂਡੇ 30-35% ਤੱਕ ਖੁੱਲੇ ਹੋਣ। ਚੁਗਾਈ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਾਫ ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚੁਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨੁਕਸਾਨੇ ਹੋਏ ਨੂੰ। ਪਹਿਲੀ ਚੁਗਾਈ ਤੋਂ 15-20 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਚੁਗਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ 3-4 ਦਿਨ ਲਈ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਅਤੇ ਸਾਫ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੀ ਟੀ ਨਰਮੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
Bacillus thuringiensis (Bt) ਇੱਕ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਨਿਕ ਫਸਲ ਹੈ, ਜੋ ਕੀਟਾਂ ਦੀ ਰੋਧਕ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੁੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਜੀਵਾਣੂ Bacillus thuringiensis ਤੋਂ ਜੀਵਾਣੂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲਈ ਨਰਮਾ ਜੀਨੋਮ ਨੂੰ ਅਨੁਵੰਸ਼ਿਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੀ ਟੀ ਨਰਮੇ ਦੇ ਫੇਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਹਾਲਾਂਕਿ BG-2 ਜਾਂ Bollgard 2, Monsanto ਦੀ ਦੂਜੀ ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਨਰਮਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਗੁਲਾਬੀ ਸੁੰਡੀ ਤੋਂ ਬਚਾਏਗੀ, ਪਰ ਹੇਠ ਦੱਸੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਟਾੱਕਸਿਨ ਦੇ ਰੋਧਕ ਬਣ ਗਏ:
ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਕਸਰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਬੀਟੀ ਨਰਮਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਵਾਲੇ ਹਲਾਤਾਂ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਨਰਮਾ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ open-pollinated ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬੀ ਟੀ ਨਰਮੇ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
- ਕੀਟਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਭੂੰਡੀ ਅਤੇ ਨਰਮੇ ਦੇ ਹੋਰ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।
- ਗੁਲਾਬੀ, ਚਿਤਕਬਰੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਕੇ ਨਰਮੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੱਧਦੀ ਹੈ।
- ਬੀ ਟੀ ਕਿਸਮ ਵਿੱਚ crystalline endotoxic protein ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਲੈਪੀਡੋਪਟੇਰਾ (ਸੁੰਡੀਆਂ) ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ।
- ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ।
- ਕਾਸ਼ਤ ਖਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਮੀ (ਬੀਜ ਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ ਤੱਕ)
- ਪ੍ਰੀਡੇਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਜੋ ਸੁੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਘੱਟ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ।
ਬੀ ਟੀ ਨਰਮੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ
- ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀ ਟੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਸੰਬੰਧੀ ਕੋਈ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਇਹ ਕੀਟਾਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਿੱਤਰ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਇਹ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ।
ਜੈਵਕ ਨਰਮੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਜੈਵਿਕ ਨਰਮਾ ਨਾਨ-ਜੀ ਐਮ ਓ (genetically modified) ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਰਸਾਇਣ (ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ੀ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ, ਯੁਟਰੋਫਿਕੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਐਸਿਡੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜੈਵਿਕ ਨਰਮੇ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
- ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਨੁਕੂਲ
- ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ
- ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ
- ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
- ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
- ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
- ਸਾਫ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਬੀਜ
- ਮਿੱਟੀ ਸੁਧਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
- ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਈਕੋ ਸਿਸਟਮ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਫਸਲ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
- ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਖਤਰਾ
- ਚੰਗੀ ਤੇਲ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਫੀਡ ਅਤੇ ਖਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ
ਜੈਵਿਕ ਨਰਮੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ
- ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤੋਂ
- ਪੈਦਾਵਾਰ, ਮੁਨਾਫੇ ਵਿੱਚ ਕਮੀ
- ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਰਤੀ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ
- ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸ ਨਿਕਲਣਾ
- ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਲੇਬਰ
- ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ
- ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
- ਉਪਜ ਅਤੇ ਵੇਚਣ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਖਰਚਾ
ਸਿੱਟਾ
ਸੋ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਬੀ ਟੀ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਨਰਮੇ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਫ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੀਟੀ ਨਰਮਾ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਬਣਨ ਨੂੰ ਅਜੇ ਹੋਰ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ। ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਕਾਸ਼ਤ ਤਰੀਕੇ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਖੇਤੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਸਹੀ ਹੱਲ ਹਾਸਲ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਜਾਓ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ-ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ - ਐਂਡਰਾਇਡ, ਆਈਫੋਨ